FTP (File Transfer Protocol – Dosya Aktarım Protokolü) bilgisayar ağları ve belge yönetimiyle çalışan herkes için olmazsa olmazdır. Bir bilgisayar ağındaki istemci ve sunucu arasında dosya aktarımı için temel bir protokoldür. Ve İnternet’in ilk günlerine kadar uzanan zengin bir geçmişe sahiptir.
Bu makalede sizlere FTP protokolü tam olarak nedir, özellikleri ve çalışma mekanizmasını anlatacağım. Bunlara ilaveten, güvenlik hususlarını, tarihsel önemini ve modern bilişimdeki rolünü inceleyeceğim.
FTP (Dosya Transfer Protokolü) Nedir?
16 Nisan 1971’de Abhay Bhushan FTP (Dosya Transfer Protokolü) standardını geliştirdi. Bu protokolü aslında MIT kaynakları araştırmaları için geliştirdirler. Böylelikle 1985’te RFC 959‘da bunu tanımladılar.
FTP protokolü sayesinde İnternet ana bilgisayarına erişim sağlarız. Bu protokol, ana bilgisayar ve kullandığınız bilgisayar arasında dosya aktarımına izin verir. Yani, belge aktarımı için kullanılan bir protokol ve aynı zamanda bir programdır.
Dosya protokolü, server (sunucu) / client (istemci) mimarisine göre çalışır. Yani, bilgisayarınızda bir istemci programı çalıştırırsınız. Bu istemci, ana bilgisayarda çalışan sunucu programına bağlanır. Sonuç olarak, dosyaları iki PC arasında aktarabilirsiniz.
Ek olarak, TCP ağına bağlı sistemler arasında belge iletmek için bir protokoldür. İstemci yazılım ile bir bilgisayardan herhangi bir sunucunuza bağlanabilirsiniz. Böylece, döküman indirip gönderebilirsiniz.
FTP Protokolünde Güvenlik Nasıldır?
Genellikle ağ bağlantı noktaları 20 ve 21 üzerinden FTP hizmetini kullanıyoruz. Bu esnada TCP/IP ağ katmanı modelinin Uygulama katmanından kolayca kullanıcıya ulaşabiliriz. Artı, maksimum bağlantı hızıyla erişim sağlarız, fakat güvenlik açısından yetersizdir.
Ayrıca, kullanıcı adı ve şifresini şifrelemeden gönderir. Ayrıca, belge aktarımını da düz metin olarak yapıyor. Bu, olası saldırganların trafiği yakalayabilmesine olanak tanır. Sonuç olarak, sunucuya erişim sağlayabilir veya aktarım sırasındaki dosyaları ele geçirebilir.
Aslında dosya aktarım protokolğü başlangıçta bir UNIX destek hizmeti olarak ortaya çıktı. Ancak, bugün neredeyse tüm popüler işletim sistemleri için sürümleri mevcuttur. Varsayılan UNIX FTP yazılımı metin tabanlı bir komut işlemcisi başlatır. Ancak, daha yeni sürümlerde grafik kullanıcı arayüzü vardır.
Grafik arayüzler kullanım bakımından daha kolay ve basittir. Bununla birlikte, komut işlemcisi tabanlı sürümler genellikle daha hızlıdır. Bu nedenle, bir şeylere hakim olduktan sonra komut tabanlı sürümler tercih ederiz.
Bu güvenlik sorununu çözmek için SCP ve SFTP gibi uygulamalar da vardır. Örneğin, SSH paketine dahil olan bu uygulamalar, döküman aktarımını şifreler. Böylece, tüm trafiğin güvenliğini sağlamış oluruz.
FTP Protokolü Tarihi
1968’de ARPANET ağı, paket anahtarlama yoluyla bilgi ileten küçük bir ağ olarak doğdu. Üç yıl sonra, MIT araştırmacıları dosya aktarımı için ilk protokolü sundu (RFC 114). Bu, basit bir e-posta tabanlı protokolüdür. Ancak, gelecekteki Dosya İletim Protokolü’nün temelini attı.
İlk tekliften on beş yıl sonra, 1985’te, istemci-sunucu felsefesine dayalı protokol tamamladılar. Bu protokol, İnternet üzerinden veri iletimi için halen kullanıyoruz. 1995’te ise İnternet’in ticari doğuşuyla büyük bir patlama yaşandı. Bu yıl, World Wide Web popülerlik kazandı ve FTP’yi aştı.
Tarayıcıların gelişiyle, karmaşık komutlarını bilmek gereksiz hale geldi. Artık sadece web tarayıcısına sunucunun URL’sini yazarak FTP’yi kullanabilirsiniz. Orijinal sürümü 16 Nisan 1971’de RFC 114 olarak yayınladılar. Daha sonra, RFC 765 (Haziran 1980) ve RFC 959 (Ekim 1985) ile güncellediler.
Ek olarak, 1985 sürümüne güvenlik uzantıları ekleyen RFC 2228 (Haziran 1997) önerdiler. IPv6 desteği ekleyen ve yeni bir pasif mod tanımlayan RFC 2428 (Eylül 1998) de sundular. Sonuç olarak, FTP protokolü için sürekli geliştirmeler ve güncellemeler yaptılar.
FTP Protokolü Nasıl Çalışır?
FTP protokolü modeli, kullanıcı protokolü (PI) yorumlayıcısı bağlantı noktası 21’de kontrol bağlantısını başlatır. Kullanıcı-PI, standart komutları oluşturur ve kontrol bağlantısı üzerinden sunucu işlemine iletir. Komutlara yanıt olarak, sunucu-PI’den kullanıcı-PI’ya standart yanıtlar gönderir.
Bu komutlar, veri bağlantısının (veri bağlantı noktası, aktarım modu, temsil türü ve yapısı) parametrelerini belirtir. Ayrıca, dosya sistemindeki işlemler (depolama, alma, ekleme, silme vb.) için de parametreler sağlar.
Kullanıcı veri aktarımı (DTP) işlemi, sunucunun belirtilen veri bağlantı noktasına (standart veya etkin modda bağlantı noktası 20) bağlantıyı başlatmasını bekler. Bununla birlikte, veri aktarımı belirtilen parametrelere göre gerçekleştirir.
Ek olarak, istemci ve sunucu arasındaki iletişim, dosya sisteminden bağımsızdır. Bu nedenle, işletim sistemleri farklı olsa bile, PI ve DTP aynı standart protokolü kullanarak iletişim kurabilirler.
Son olarak, veri bağlantısının çift yönlü olduğunu belirtmek gerekir. Bu, veri göndermek ve almak için aynı anda kullanılabileceği anlamına gelir. Ancak, bağlantının tüm süresi boyunca açık kalması gerekmez.
FTP Sunucusu Nedir?
FTP sunucusu, genellikle İnternet’e bağlı bir sunucuda çalışan özel bir programdır. Bununla birlikte, diğer ağlara da bağlanabilir. İşlevi, farklı sunucular ve bilgisayarlar arasında veri alışverişine izin vermektir.
Genellikle, sunucu programları kişisel bilgisayarlarda bulunmaz. Bu nedenle, kullanıcılar genellikle uzaktan bağlanmak ve bilgi alışverişi yapmak için FTP protokolü kullanır.
Aktarım sunucularının yaygın uygulamaları arasında web barındırma bulunur. Müşteriler, web sayfalarını ve dosyalarını yüklemek için bu sunucularını kullanır. Ayrıca, şirketler önemli dosyalarını yedeklemek için sunucularını kullanabilir. Ek olarak, verilerin güvenli iletimi için SFTP gibi şifreli iletişim protokolleri de kullanırlar.
FTP İstemcisi Nedir?
Bir tarayıcıda FTP işlevi yoksa, uzak bir bilgisayara belge yüklemek için bir istemci programı kullanmanız gerekir. İstemci programı, PC’mizde yüklüdür ve bir sunucuya bağlanmak için bu protokolü kullanırız. Ayrıca, dosyaları indirmek veya yüklemek için de tercih ederiz.
FTP istemcisi kullanmak için dosyanın adı, hedef PC ve aktarmak istediğiniz cihaz bilgilerini bilmeniz gerekir. Ek olarak, mevcut dosyanın veya klasörün konumunu da bilmelisiniz.
Bazı temel konsol modu istemcileri, Windows, DOS, GNU/Linux ve Unix gibi işletim sistemlerinde yerleşik olarak gelir. Bununla birlikte, ek seçenekler ve grafik arayüzleri sunan istemciler de vardır. Birçok tarayıcıda FTP protokolü işlevi entegredir. Ancak, anonim olmayan sunuculara bağlanırken istemci programları daha güvenilirdir.
Anonim Erişim
Anonim sunucular, hizmetlerini tüm kullanıcılara sunar. ‘Kayıtlı Kullanıcı’ veya hesap gerekmeden dosyalara erişim sağlar. Bu yöntem, belirli bilgilere erişmek için en uygun yoldur.
Bir sunucu, “anonim” kelimesiyle erişim sağlıyorsa, kullanıcı sisteme erişebilir. Bu durumda genellikle parola gerekmez, ancak bazen e-posta adresinizi girmeniz gerekir.
Anonim kullanıcıların ayrıcalıkları sınırlıdır. Normalde yalnızca dosyaları okuyabilir ve kopyalayabilirler, ancak değiştiremez veya yenilerini oluşturamazlar. Ayrıca, büyük belgeleri depolamak için anonim sunucuları kullanırız. Artı, web sayfası sunucuları (HTTP) ve çevrimiçi metin bilgileri saklamak için de bu yöntemi kullanabiliriz.
Ek olarak, bu sunucular programlar ve web sayfaları gibi büyük dosyaları depolar. Böylece bu dosyaları kullanıcının makinesine aktarmadan çevrimiçi okumak için de yapılandırabiliriz.
Web Tabanlı FTP istemcisi
Web tabanlı bir istemci, web tarayıcısı üzerinden eriştiğimiz bir istemcidir. Yani, web sunucusuna (HTTP) bağlanarak sunucunun içeriğini listeleriz. Ayrıca, web sunucusu FTP protokolü üzerinden sunucuya bağlanır. Bilgileri 20 ve 21 numaralı bağlantı noktalarından 80 numaralı HTTP bağlantı noktasına geçirir.
Evden uzakta olduğumuzda ve dizüstü bilgisayarımız yanımızda olmadığında bu hizmet kullanışlıdır. Kamuya açık bir bilgisayardan, iş yerinden veya üniversiteden acil görevleri gerçekleştirebiliriz.
Genellikle ihtiyacımız olan uygulamalar yüklü değildir. Ve çoğu zaman bunları yükleme iznimiz yoktur. Ayrıca, bazen harici sunuculara erişimimizi engelleyen bir proxy veya güvenlik duvarı arkasında olabiliriz.
Bununla birlikte, web tabanlı istemci ile uzak sunucuya web tarayıcısı üzerinden erişebiliriz. En popüler web tabanlı FTP istemcilerinden biri Net2FTP‘dir. Web tabanlı bir istemciyle belge ve dizin oluşturabilir, kopyalayabilir, yeniden adlandırabilir ve silebilirsiniz.
Dosya Aktarım Türleri
Bir dosyayı ağ üzerinden taşırken doğru yöntemleri kullanmak önemlidir. Uygun seçenekleri kullanmazsak döküman bilgileri zarar görebilir. Bu nedenle, FTP protokolü uygularken şu komutlardan birini kullanmayı hatırlayın:
- ASCII
ASCII yalnızca yazdırılabilir karakterler içeren dosyalar için uygundur. Örneğin, HTML sayfaları bu kategoriye girer. Ancak, bu tür dosyalar resimler içermez.
- Binary/İkili
Binary sıkıştırılmış dosyalar, yürütülebilir belgeler, görüntüler ve ses dökümanlarında kullanırız. Bu seçenek, dosyaların bütünlüğünü korur ve veri kaybını önler.
Ayrıca, bu komutları grafik arabirimli programlarda ilgili seçeneklerle kullanabilirsiniz. Bu şekilde, belge aktarım işlemlerini daha güvenli ve etkili hale getirebilirsiniz.
Dosya Aktarım Protokolü Tam Olarak Ne İşe Yarar?
FTP protokolü, ağ üzerinden döküman aktarımları için güvenilir bir yöntemdir. Modern aktarım yöntemlerinden önce popülerdi. Fakat, büyük dosyaları veya çok sayıda dosyayı aktarmak için yaygın olarak tercih ediyorlar. Bu özelliği, büyük veri kümelerini işleyen işletmeler için ideal bir seçenektir.
Ek olarak, belge aktarımında standart bir yaklaşım sunar. Bu, istemciler, ortaklar veya uzak sunucular arasında dosya alışverişini güvenli ve tutarlı hale getirir. Ayrıca, FTP’nin şifreleme ve kullanıcı kimlik doğrulaması gibi güvenlik özellikleri vardır. Bu da onu hassas verilerin aktarımı için uygun hale getirir.
Bunun yanı sıra, otomatik dosya aktarımında da avantajlıdır. Birçok işletme, sistemler arasında veri aktarmak için otomasyon kullanır. Bu otomasyon araçları ve betikleriyle uyumludur. Böylece, iş süreçlerini kolaylaştırır, verimliliği artırır ve manuel aktarımlardaki hata payını azaltır.
Ayrıca, FTP protokolü çok çeşitli platformlarla uyumludur. Windows, Mac, Linux gibi işletim sistemleriyle sorunsuz çalışır. Bu da onu platformlar arası veri transferi için çok yönlü bir çözüm yapar.
Ancak, tüm veri transfer ihtiyaçları için en uygun seçenek olmayabilir. Teknolojinin evrimiyle birlikte, SFTP (Güvenli Dosya Transfer Protokolü) ve bulut tabanlı hizmetler gibi gelişmiş alternatifler ortaya çıkmıştır. Bu alternatifler, daha yüksek güvenlik ve kullanıcı dostu arayüzler sunar.
Özellikle hassas veya gizli bilgileri aktarırken, SFTP kullanmanızı tavsiye ederim. SFTP, şifreleme ve artırılmış güvenlik özellikleri sunar. Böylece veri korumasına öncelik veren kuruluşlar için idealdir.
Benzer şekilde, bulut tabanlı dosya paylaşım hizmetleri de popülerdir. Kullanıcı dostu arayüzleri ve işbirliği özellikleri sunar. Modern belge paylaşımına yönelik yaklaşımlarıyla, kullanıcı deneyimini ve işbirliğini ön planda tutar.
FTP Komutları ve Kullanımı
Windows işletim sistemlerinde CMD komut istemi ile bu protokolü basitçe kullanabilirsiniz. Alttaki komut, sunucuya bağlantı kurmak için kullanılır.
C:\> ftp
ftp> open ftp.WEBSITENAME.com
| Komut | Açıklama |
|---|---|
| Cd | Bir önceki dizine geçeriz. |
| Pwd | Dizinin yolunu belirtiriz. |
| Dir | Dosyaları listeleriz. |
| Ls | Dosyaları kısaca listelemek için kullanırız. |
| Get | Hedefteki dosyayı alırız. (Dosya transferi) |
| Put | Kaynaktaki dosyayı göndeririz. (Dosya transferi) |
| Mget | Birden fazla dosya almada kullanırız. |
| Mput | Birden fazla dosya göndermede kullanırız. |
| Ascii | Transfer modu olarak ASCII kullanımını seçeriz. |
| Binary | BINARY’yi transfer modu olarak belirleriz. |
| Delete | Bir dosyayı sileriz. |
| Mkdir | Yeni bir dizin oluştururuz. |
| Rmdir | Boş bir dizini sileriz. |
| Help | Kullanılabilir komutları listeleriz. |
| Lcd | Yerel makinedeki dizini oturumu kapatmadan değiştirebiliriz. |
| Close | Sadece FTP’den çıkmadan bağlantıyı kapatırız. |
| Quit | FTP’den tamamen çıkmak için kullanırız. |
Dosya Transferi İçin Ücretsiz FTP Programları
Dosyalarınızı yapılandırmak için büyük kolaylık sağlayan ücretsiz aktarım programları da vardır.
1) FileZilla
FileZilla, kullanıcıların yerel sistemleri ile hedef sunucular arasında dosya aktarmasını sağlar. Bu açık kaynaklı program, güçlü ve popüler bir seçenektir. Kullanıcı dostu arayüzü ve sağlam özellikleri ile dikkat çeker. Ayrıca, FileZilla, güvenilir bir FTP çözümü arayan bireyler ve kuruluşlar için ideal bir tercihtir.
2) Cyberduck
Cyberduck, her seviyeden kullanıcı için ideal bir dosya aktarım protokolü programıdır. Kullanıcı arayüzü basittir ve güçlü özelliklere sahiptir. Ayrıca, FTP protokolü, SFTP ve WebDAV gibi çeşitli protokolleri destekler. Bu geniş protokol desteği, onu güvenilir bir dosya aktarım çözümü arayanlar için popüler bir seçim yapar. Sonuç olarak, hem bireyler hem de işletmeler için mükemmel bir tercihtir.
3) FireFTP
FireFTP, Mozilla Firefox tarayıcısına entegre edilmiş ücretsiz bir istemcisidir. Bu, kullanıcıların ek yazılım yüklemeden hesaplarına erişmesini sağlar. Ayrıca, kullanıcılar aktarım bağlantılarını kolayca yönetebilir. Dosyaları yüklemek ve indirmek de basittir. Program, sezgisel ve kusursuz bir arayüz sunar. Sonuç olarak, dosya yönetimi görevlerini zahmetsizce gerçekleştirmenizi sağlar.
4) FreeFTP
Özellikle PC kullanıcıları için tasarlanan FreeFTP, kullanıcı dostu bir programdır. Bu program, yerel bilgisayar ile uzak sunucu arasında dosya aktarımını sağlar.
Ayrıca, bir web sitesine dosya yüklemenize veya bir sunucudan içerik indirmenize yardımcı olur. Bununla birlikte, uzak bir makinedeki dosyaları yönetmenizi de sağlar. FreeFTP, bu görevleri kolay ve etkili bir şekilde gerçekleştirmenize yardımcı olacak araçlar sunar.
5) WinSCP
Windows Secure Copy’nin kısaltması olan WinSCP, Windows için açık kaynaklı bir istemcidir. Bu program, SFTP, SCP, FTPS ve FTP protokollerini destekler.
WinSCP, yerel ve uzak bilgisayarlar arasında güvenli dosya transferleri sağlar. Ayrıca, web sitenizi güvenli bir şekilde güncellemek veya sürdürmek için de uygundur. Sonuç olarak, WinSCP, bu görevler için kullanıcı dostu bir arayüz sunar.
FTP Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS / FAQ)
- FTP açılımı nedir?
- FTP güvenli midir?
- FTP hangi portta çalışır?
- FTP bağlantısı nasıl yapılır?
- FTP, TCP mi yoksa UDP mi?
Sonuç
Özetçe söyleyeyim, FTP protokolü, İnternet iletişimi ve dosya transferinde önemli bir rol oynadı. Ancak, güvenlik açıklarına rağmen, protokol farklı sistemler arasında dosya paylaşımı yapmamızı sağlar.
Ayrıca, teknoloji ilerledikçe daha güvenli veri transferi alternatifleri ortaya çıkmaktadır. Buna rağmen, FTP’nin dosya transfer teknolojisinin gelişimindeki etkisi yadsınamaz. Sonuç olarak, dosya transfer teknolojisinin geleceğinin nasıl şekilleneceğini görmek ilginç olacaktır.
TolgaBagci
Merhaba, ben Tolga, 20 yıllık tecrübeye sahip bilgisayar uzmanıyım. Donanım, sistemler, ağlar, sanallaştırma, sunucular ve işletim sistemleri gibi bilgisayar sorunlarının giderilmesine yardımcı oluyorum. Yararlı bilgiler için web siteme göz atın ve bana herhangi bir şey sormaya çekinmeyin. En yeni teknolojilerden haberdar olun!
